O czym powinniśmy pamiętać wybierając się na urlop, wystawiając się na ciepłe promienie słońca, którego tak nam brakuje od kilku miesięcy?
Czasy skóry „spalonej na heban” już minęły, ale nadal wiele osób korzysta z solarium i lubi wygrzewać się w słońcu. Nasza skóra jest poddawana działaniu promieni słonecznych przez cały rok, ale szczególnie w okresie wiosenno-letnim ten czas zdecydowanie się wydłuża. Jak dbać o siebie w tym okresie, aby bezpiecznie korzystać z dobrodziejstw kąpieli słonecznych?
Wiele mówi się o badaniu znamion i nowotworach skóry , zwłaszcza o czerniaku złośliwym, bowiem ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost zachorowalności. Rocznie na świecie jest to około 100000 zachorowań, z czego w Polsce ok.2500 nowych przypadków . Czerniaki najczęściej pojawiają się w obrębie skóry, ale mogą zająć np. .gałkę oczną, błony śluzowe, nos czy usta. Czerniak jest uważany za najzłośliwszy nowotwór skóry, wiążący się z ryzykiem szybkich przerzutów i wysoką śmiertelnością. W 2010 roku odnotowano 1200 zgonów z powodu czerniaka skóry. Powinniśmy jednak wiedzieć, że wczesne wykrycie i usunięcie czerniaka daje prawie 90% szansę na całkowite wyleczenie.
Zastanówmy się więc wspólnie czy występują u Ciebie czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na czerniaka skóry?
Do czynników ryzyka zachorowania na czerniaka skóry należą:
- Osoby o jasnej karnacji skóry ze skłonnością do pojawiania się piegów, o zabarwieniu włosów blond lub rudym
- Osoby pracujące przez cały rok w zamkniętych pomieszczeniach, korzystające z intensywnego opalania w czasie urlopu i weekendów
- Osoby, które przed 20 rokiem życia doznały 3 lub większej liczby oparzeń słonecznych II stopnia
- Osoby często wystawiające się na działanie słońca bez żadnego zabezpieczenia oraz często opalające się w solarium
- Osoby, których najbliżsi członkowie rodziny chorowali na czerniaka
- Osoby o licznych znamionach barwnikowych >50
- Osoby z dużymi znamionami wrodzonymi, o średnicy >2 cm
- Osoby ze znamionami atypowymi ( asymetryczne, nieostro odgraniczone od otoczenia, nieregularnie zabarwione, o średnicy >5 mm)
Czerniak skóry może rozwinąć się na podłożu już istniejącego znamienia barwnikowego, ale częściej powstaje de novo czyli w obrębie niezmienionej skóry. Tak więc problem ten może dotyczyć każdego z nas. Powinniśmy zdawać sobie sprawę z ryzyka korzystania z solarium-dawka promieniowania, której poddawana jest tam nasza skóra jest 10-krotnie większa niż promieniowanie w słoneczny dzień. Z tego względu wiele państw wprowadziło ograniczenie wiekowe -18 lat dla osób korzystających z solarium ze względu na zwiększanie ryzyka zachorowania na czerniaka i inne nowotwory skóry.
Podstawową zasadą profilaktyki rozwoju nowotworów skóry jest regularne badanie znamion barwnikowych oraz stosowanie odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej.
Wiele osób ma związane z tym obawy o to czy filtry nie „zablokują” produkcji tak potrzebnej nam wit.D3-są one bezpodstawne, już kilkuminutowe przebywanie na słońcu zapewni nam właściwą syntezę tej witaminy. Natomiast szkodliwe skutki działania niekontrolowanego promieniowania UV na naszą skórę pojawiają się niestety po wielu latach w postaci nowotworzenia i przyśpieszonego starzenia się skóry.
Na co należy zwrócić uwagę , co powinno skłonić Cię do wizyty u specjalisty i wzbudzić Twoją czujność?
Niepokojące objawy dotyczące znamion to:
- Nagłe pojawienie się nowej zmiany barwnikowej
- Zmiany dotyczące istniejących już znamion:
-zmiana kształtu
-zmiana koloru
-pogrubienie, wzrost zmiany
-krwawienie, sączenie, obecność strupa
-świąd, zmiana czucia w okolicy znamienia
-zaczerwienie lub odbarwienie znamienia
To właśnie Ty jesteś pierwszą osobą, która powinna kontrolować swoją skóry i dzięki temu wychwycić pierwsze niepokojące zmiany. Samobadanie znamion możesz przeprowadzić kierując się następującymi zasadami:
- Metoda „brzydkiego kaczątka”-oglądając swoje znamiona szukaj tych, które wyróżniają się kształtem, kolorem, grubością od pozostałych zmian
- Metoda ABCDE-szukaj zmian asymetrycznych, nieregularnych i nieostro odgraniczonych od skóry, niejednolitego koloru ( zwłaszcza biały, szaroniebieski, czerwony), wielkość >5mm, jakiejkolwiek zmiany dotyczącej wcześniej istniejących zmian (wielkości, koloru lub grubości)
Jeśli należysz do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na czerniaka albo po prostu dbasz o swoje zdrowie i chcesz zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia u Ciebie nowotworu skóry kieruj się poniższymi zasadami:
- Raz w miesiącu oglądaj swoją skórę wg. powyższych reguł
- Jeśli zauważysz, że coś podejrzanego dzieje się z Twoim znamieniem, niezwłocznie udaj się do dermatologa lub chirurga-onkologa
- Unikaj słońca między godziną 10 i 15
- Bezpieczną opaleniznę gwarantują tylko samoopalacze, które jednak nie zabezpieczają nas przed szkodliwym działaniem słońca
- Nie opalaj się w solarium!
- Przynajmniej raz na rok odwiedzaj kontrolnie dermatologa lub chirurga-onkologa
- Jeśli chcesz się opalać– pamiętaj o stosowaniu filtrów UV, noszeniu czapki i okularów przeciwsłonecznych
Pamiętaj, że Ty też możesz właściwie ochronić swoją skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego.
Podstawową zasadą ochrony przeciwsłonecznej jest właściwe stosowanie preparatów z filtrami ochronnymi:
- Kremy z filtrem przeciwsłonecznym powinniśmy stosować (szczególnie na twarz, szyję i dekolt) przez cały rok, niezależnie od pory roku i pogody – co najmniej o wartości SPF 10-15, a latem SPF 20-30
- Osoby skłonne do przebarwień, z trądzikiem różowatym, licznymi teleangiektazjami, o zwiększonym ryzyku raka skóry, z fotodermatozami, przyjmujące leki fotouczulające powinny stosować tzw. blokery-SPF 50+
- Na każde 1000 m wzwyż zwiększa się natężenie promieniowanie UV o 15% (narciarze i osoby jadące w góry powinny pamiętać o wysokich filtrach)
- Skuteczny krem z filtrem powinien chronić przed UVB (oznaczenia faktorów-SPF, LSF, IP) oraz UVA (faktory-IPD, PPD, PFA, PPF)
- Najskuteczniejsze jest połączenie filtrów chemicznych i fizycznych
- Wskaźniki filtrów nie sumują się
- Podczas stosowania kremu z filtrem pamiętajmy o jego obfitym nakładaniu
- Powinniśmy smarować się kremem na 20 minut przed wyjściem z domu, ponowna aplikacja powinna nastąpić po około 2 godzinach
- Nawet wysoki faktor pozwala nam się opalić, gwarantując bezpieczną i trwałą opaleniznę (żaden krem nie chroni nas w 100% przed słońcem, krem z filtrem SPF 30-pochłania około 97% promieniowania, a SPF 50-około 98%)
- Krem wodoodporny chroni nas skutecznie przed promieniowaniem UV tylko około 40-80 minut przebywania w wodzie
- Szczególne zabezpieczenie powinno dotyczyć dzieci-do 1 roku życia powinniśmy stosować tylko filtry mineralne-fizyczne (dwutlenek tytanu oraz tlenek cynku)
Co musisz wiedzieć przed wizytą u specjalisty, jak się do niej przygotować, aby najlepiej z niej skorzystać? Zastanów się:
- Czy często się opalasz? Czy korzystałeś z solarium?
- Czy stosujesz kremy z filtrami?
- Czy doznałeś kiedyś oparzenia słonecznego (zwłaszcza z obecnością pęcherzy) i czy miało to miejsce w dzieciństwie?
- Czy ktoś w Twojej rodzinie chorował kiedyś na czerniaka?
- Czy doznałeś kiedyś mechanicznego urazu znamienia?
- Jak dawno pojawiło się znamię?
- Czy któreś ze znamion zmieniło się ostatnio?
- Podczas wizyty wskaż lekarzowi niepokojące Cię znamiona.
Badanie skóry jest bezbolesne i zostanie przeprowadzone za pomocą dermoskopu – urządzenia, które pozwala ocenić struktury znamienia i określić czy są obecne cechy budzące niepokój.
W sytuacji podejrzanych zmian lekarz skieruje Cię na chirurgiczne usunięcie zmiany z badaniem histopatologicznym. Zmiana jest wówczas usuwana w znieczuleniu miejscowym , a badanie histopatologiczne pozwala rozpoznać czy zmiana ma charakter łagodny czy nowotworowy.
Lekarz zaleci Ci odpowiednie postępowanie profilaktyczne oraz ustali częstość wizyt kontrolnych, wyjaśni także wszelkie wątpliwości związane z samodzielnym badaniem znamion.
Miej na uwadze fakt, że usunięcie podejrzanych znamion barwnikowych, jak też wczesne wykrycie czerniaka daje ogromną szansę na całkowite wyleczenie.
Katarzyna Zakrzewska
Specjalista dermatolog
w PROESTETICA Klinika Medycyny Estetycznej dr Prager
